Herbaryum, kurutulmuş bitki örneklerinin belli bir sistemle düzenlenerek saklandığı kapalı alanlardır. Örnekler, belirli yöntemler ve tekniklere göre toplanmış olmalıdır. Bu bilgilerin ışığı altında oluşturulmuş bir herbaryum biyoloji, tıp, ziraat, eczacılık ve daha değişik birçok alanda çalışacaklara bir danışma merkezi olarak temel bir kaynak niteliğindedir. Son kayıtlara göre, bitkilerin kuru örnekler olarak kartonlara yapıştırılıp saklanmasını ilk kez Lucca Ghini (1490-1556) uygulamıştır. Linneaus devrine kadar yapılmış olan herbaryumlar bir kartona yapıştırılır ve ciltlenerek raflarda dikey saklanırken, Linneaus bu yapma tekniğinden ayrılarak kartonlara tek tek yapıştırma ve yatay olarak saklama yöntemi başlatmıştır. İlk araştırıcılar önce örnekleri kendi koleksiyonlarında biriktirmeyi başlatmışlar ve sonrasında herbaryum merkezleri ile örnek değişimlerine girişmişlerdir. Amaç: Ada bitkilerinin bilimsel yönden incelenmesi, sağlığa faydalı ve ekonomik değeri yüksek olan bitkiler ile ilgili çalışmalar yapmak, tohum katalogları ve kuru herbaryum örneklerini diğer dünya herbaryum merkezleri ile değişim gerçekleştirerek bilimsel ilişkilerde bulunmak, nesli tükenmekte olan bitkilerin korunmasını sağlamak, tüm bu bitkileri öğrencilere ve halka tanıtmak. Herbaryum Merkezi Dünya doğal kaynaklarının önemli bir bölümünü bitkiler oluşturmaktadır. Bu gerçeği gören ülkeler bu kaynakları tespit etmek, değerlendirmek ve zarar görmelerini önlemek için çok eskilere dayanan çalışmalar yapmışlardır. Bu çalışmaların bir kısmıda Botanik Bahçeleri ve Herbaryum Merkezlerinde yapılmaktadır. Bu zenginliği ve dünyadaki bitki çeşitliliğini öğrencilere ve halka tanıtmak, araştırma ve öğretim hizmetlerine katkıda bulunmak amacı ile yurdumuzun tek bilimsel herbaryum merkezi TC Lefkoşa Büyükelçiliği, Çevre ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı Çevre Koruma Dairesi, Ekonomi ve Turizm Bakanlığı ve Yakın Doğu Üniversitesi (YDÜ) Çevre Bilimleri Enstitüsü işbirliğiyle, adı geçen kurumların "Botanik Açıdan Önemli Bölgelerin Florasının Saptanması" projesi kapsamında, 13 Kasım 2006 Pazartesi günü YDÜ Eczacılık Fakültesi binasında açılmıştır. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ nin doğal bitkilerinden ve endemik türlerinden örnekler toplanarak oluşturulan herbaryum merkezi 5200 bitki örneği ile Temmuz 2007 tarihinden itibaren NEUN(Near East University Nicosia) uluslararası kodunu almış bulunmaktadır. Adanın bitkileri ve bitki örtüsü ile ilgili çeşitli alanlarda bilimsel araştırma yapmak; yurdumuzun nesli kaybolmakta olan bitkilerinin korunması ile faydalı ve ekonomik değeri olan bitkileri ile ilgili çalışmalar yapmak; tohum katalogları ve kuru herbaryum örnekleri değişimi ile dünya herbaryum merkezleri ile bilimsel ilişkilerde bulunmak; bitkileri öğrencilerimize ve halka tanıtmak merkezimizin amaçlarından bazılarıdır. Herbaryum merkezi içerisinde Çiçekli Bitkiler, Mantarlar ve Alg’lerden (su yosunları) oluşan kolleksiyonlarımız bulunmaktadır. Bugüne kadar yürütülmüş olan arazi çalışmaları neticesinde 6469 bitki örneğinin toplandığı herbaryum merkezi, gelecek yıllarda yürütülecek çalışmalar neticesinde hem bu sayıyı artırma hem de adanın en büyük herbaryum merkezi olma amacını taşımaktadır. Toplanacak örneklerde kök, gövde, çiçek ve meyvanın bulunması gereklidir. Bitki üzerinde aynı anda meyva ve çiçek bulunmazsa, farklı dönemlerde toplanmalıdır. Toplanacak bitkinin sağlam, yapraklarının tam, çiçeklerinin açmış ve zarar görmemiş, meyva ve tohumların olgunlaşmış olması gerekir. Degiştirme, Ödünç Verme Ve Tavsiye Gönderme: Bitkiler presleme zamanına kadar bir torba içinde tutulmalı ve hava çok sıcak ise arada bir torba içine su serpilerek daha canlı durmaları sağlanmalıdır. Pres yapılacak bitkinin temiz, yabancı maddelerden arınmış ve kökünden toprakları temizlenmiş olmalıdır. Preslenecek bitkinin tüm parçaları düzgün ve kolayca görülebilecek bir şekilde gazete kağıtları arasına yerleştirilmelidir. Preslenecek bitki örneğinde kopmuş olan çiçek, tohum, meyve ve diger küçük parçalar kağıt torbalara konularak, asıl örnekle birlikte preslenmelidir. Kurutma kağıdı ve pres boyutlarından büyük bitki örnekleri V, W, N şeklinde kıvrılarak prese yerleştirilmelidir. Bitki pres edildiği zaman gazete kağıdı yaprak ve çiçeklerin üstüne tam olarak basmalıdır. Presteki kartonlar her gün değiştirilmelidir. Etli ve sucul bitkilerin kurutma kağıtları ilk günler günde 2 kez değiştirilir. Presler genellikle yarı gölge ve hava akımının olduğu bir yere bırakılmalıdır. Etiketler için beyaz ve iyi bir kağıt seçilmeli, okunaklı bir yazı ile yazılmalı ve etiketi yapıştırmak için reçine yapıştırıcı kullanılmalıdır. Etiket Üzerinde Bulunması Gereken Bilgiler: Saçtan yapılmış dolaplar tavsiye edilmektedir. Çünkü bu dolaplar yangına karşı emniyetli olmalarının yanında kapaklarına yerleştirilen lastik contalar ile toz geçirmezliğide sağlanmaktadır. Rafların yüksekliği herbaryum kartonundan 5-7cm büyük olmalı ve paket, dolap gözlerine rahat girip çıkmalıdır. En uygun ölçüler 20cm yükseklik, 35cm genişlik ve 47cm derinliktir. Kartoteks: Dolaplara Yerleştirme: Zehirleme : Çeşitli zehirleyici maddeler kullanılmaktadır. Isı şoku : 75-80ºc’ de 24 saat uygulanmalıdır. Soğuk şoku : -8ºc’ de 2 gün veya -25ºc’ de 3 saat uygulanmalıdır. Kısa dalga şoku : Mikrodalga fırınlarında paket kalınlığına göre tutulmalıdır. Tayin, iki bitki arasındaki benzerlik ve farklılıkların belirlenmesi olarak açıklayabiliriz. Bir kimse bir bitkiyi doğrudan veya dolaylı yani anahtarlar kullanarak tayin edebilir ve onu isimlendirebilir. Bitki tayin yöntemlerine bakıldığı zaman, bitkinin familyası (aile) familya anahtarından bulunur ve sonrasında genus (cins) anahtarından genus bulunarak species (tür) anahtarından species yazılır. Böylece bitkinin tayini tamamlanmış olur. Bulunan bitkinin florada geniş bir deskripsiyonu vardır. Bu açıklamada diğer yakın akraba bitkilerden ayırt edici diagnostik özellikler söz konusudur. İsimlendirme: Türün ait olduğu ‘Cins’ ismi, Akdeniz’ de Sicilya ve Sardunya’ dan sonra üçüncü büyük adadır. Kıbrıs 34º33 ve 35º 41 kuzey enlemleri ile 32º17 ve 34º35 doğu boylamları arasında yer almaktadır. Kıbrıs’ ın tamamına hakim olan önemli çoğrafik alanların; Güney Kıbrıs’ da Trodos dağları, Kuzey Kibrıs’ da ise Beşparmak sıra dağları olduğu görülür. Kuzey Kıbrıs’ da bulunan Beşparmak sıra dağları batıdan doğuya doğru dört parça halinde uzanmaktadır. Bunlar Kayalar, Lapta Dağları, Beşparmak Dağları, ve Kantara Dağları’ dır. Kuzey Kıbrıs’ ta Kuzey kıyı ovası ve Mesarya ovası bulunmaktadır. Kuzey kıyı ovası Geçitköy’ den Kantara’ ya kadar uzanmaktadır. Mesarya ovası ise Güzelyurt körfezinden G. Mağusa körfezine kadar dayanmaktadır. Kuzey Kıbrıs’ da çok sayıda alçak ve eğilimli sahil bulunmaktadır. Kıyı şeridinin girintili çıkıntılı olmasının nedeni yan yana farklı sertlikteki kayaların dalgalar tarafından farklı derecede aşındırılması ve akarsuların etkisi sonucu fazla aşınan yerlerde koylar, az aşınan yerlerde ise dik burunların meydana gelmesidir. Kıbrıs’ ta yaygın ol arak görülen agaçlar Adi servi, Kızılçam, Ardıç, Defne, Harup, Fıstık çamı, Halep çamı, Zeytin ağaçlarıdır. Genelde Beşparmak sıradağları üzerinde görülmektedirler. Akdeniz bitki örtüsü olan maki, ormanların tahrip edilmesi sonucunda ortaya çıkmıştır. Maki bitki örtüsünün başlıca türleri; Yabani zeytin, yabani harup, yabani mersin, defne, sandal ağacı, kermes meşesi, ardıç, sakız ağacı ve alıçtır. Beşparmak sıradağlarının kurak olan yerlerinde ise garig bitki topluluğu görülmektedir. Bunların başlıca türleri ise adaçayı, kekik otu, dikenli çalılardır. Kuzey Kıbrıs’ ta bulunan diğer bitki örtüsü ise bozkırdır. Belirli bölgelerde bulunan bu bitki örtüsünün başlıca türleri ise fıstık çamı, selvi, ardıç, okaliptüs ve akasyadır. Chenopodiaceae Rhodophyceae Phaeophyceae Chlorophyceae Mantarlar sporla üreyen organizmalardır. Klorofil bakımından eksik olduğundan insan yaşamı için gerekli karbon bileşiklerine sahip değildir. Yaşamlarını canlı veya cansız bitkilerden sağlamaktadırlar. Birçok mantar yeniliyor hatta bazıları sağlığımız için yüksek kalitededir, fakat birçoğu öldürücü özellikte zehire sahip olup insan sağlığı için çok tehlikelidir veya insanlar üzerinde ciddi sağlık problemlerine yol açmaktadır. Birçok mantar tıbbi öneme sahiptir. Az yağ bulunduran mantarlar, başlıca amino asitler ve vitaminler bakımından zengin besin materyallarini bünyesinde bulundurmaktadır. Örneğin, uzmanlar tarafından yüksek kolesterole karşı mantar yenilmesi tavsiye ediliyor. Mantar konusunda en önemli ayrıntı mantar toplayıcıların yenilebilen mantarlar yanında çok zehirli mantarların da olabildiğini bilmesidir. MANTARLARIN KORUNMASI Taze hastalıklı mantar örneklerinin korunması; Koruma solüsyonu; Mantarların korunmasında yararlanabileceğimiz diğer bir karışım; Mantarların kuru olarak saklanması; Mantar toplanmasında ve herbaryumunda gerekli olan malzemeler; Kimyasallar;Genel Bilgi
Herbaryum
Bilgiler ve Teknikler
Toplanmış örneklerden fazla olanlar diğer herbaryum merkezleri ile değişebilirler. Böylece toplanamayan bir çok örnek koleksiyona girmiş olur. Ancak örnek tek ise ödünç olarak gönderilir. Bir herbaryum merkezinde tüm bu işlerin aynı anda birden fazla merkezler ile yapıldığı düşünülürse çok dikkatli ve düzenli çalışmak gerekmektedir. Herbaryumda kalan ve gönderilen örneklerin etiketleri ve numaraları aynı olur. İsimlendirmeyi yapan uzman veya araştırmacı numaraların karşısına bitki isimleri yazılı listeyi geri gönderir. Gönderme işlemi için özel hazırlanmış gönderme formları doldurulur. Dışarıya gönderilen veya dışarıdan gelen örneklerin kayıtları özel hazırlanmış kartlara işlenerek düzenlenir.
Presleme
Etiketleme
Herbaryum Dolapları
Bitkiler herbaryum dolaplarına yerleştirilmeden önce bitki etiketinin üzerindeki tüm bilgiler bir karta yazılıp alınır. Özel yapılmış dolaplara il, ilçe ve köylere göre alfabetik olarak düzenlenir. Bu yöntemle belirli bölgede çalışacak bir araştırıcı bu bölgeye gitmeden önce bölgeden toplanmış örneklerin listesini çikarır ve çalışmasını planlar.
Ulusal herbaryumlarda o ülkenin değişim yolu ile gelen bitkiler ayrı ayrı dolaplarda bulunurlar. Bitkiler isimlendirildikten sonra belli bir sınıflandırma sistemine göre (Sistematik yada alfabetik) dolaplara yerleştirilirler.
Bitkilerin Korunması
Bitki Tayini
Bir bitkinin bilimsel ismi iki Latince kelimeden oluşmaktadır.
Tür için özel olan kelime ‘Epitet’ olarak bilinir.
Bu şekilde adlandırma sistemine ‘Binomial isimlendirme’ denilmektedir. Her bir bitkinin sadece doğru bir bilimsel ismi vardır. Bu isim sadece o türe özgüdür.
Kıbrıs
Kıbrıs Florası
Koleksiyonlar
Deniz Yosunları
Eğreltiler
Mantarlar
Amaç
Koruma
Değişik mevsimlerde toplanan mantarların korunması için genellikle bir sıvı içinde yapılır.
A- Formaldehit (25 ml.) + Etanol (150 ml.) + Su (1 lt.) B- Hesler solüsyonu, Çinko klorit (50 gm.) + Formaldehit (25 ml.) + Gliserin (25 ml.) + Su (1 lt.)
A- Çinko sülfat (250 gm.) + Formaldehit (10 ml.) + Su (1 lt.) B- Merkurit asetat (10 gm.) + Asetik asit (5 ml.) + Su (1 lt.)
Mantarlar kuru olarak çok uzun yıllar saklanabilir. Otsu bitkilerin üzerinde, yapraklarında bulunan parazit mantarlar, o bitkilerin preslerde kurutulması ile uzun yıllar saklanabilir. Kurutulmuş mantarlar, büyüklüklerine göre yapılmış kutular içine konularak saklanırlar. Böceklerden korunmaları için paradiklorobenzen ile zehirlenirler. Örneğin, şapkalı mantarlar toplandıktan sonra tahta veya metal kutular içinde kurutulmaya bırakılır.
Malzemeler
Sülfirik asit, Demir sülfat, Melzer reaktifi veya İyot ve Potasyum iyodu+Korol hidrat, Amonyum, Fenol, Potasyum veya Sodyum hidroksit, Alkol, Çinko klorür, Formaldehit, Merkurit asetat, Çinko sülfat, Asetik asit, Gliserin.
Yöntem
Sonuç